Na een jaar zonder tabak gaat het minder slecht dan verwacht met de buurtsuper

Ruim een jaar geleden moesten supermarkten eraan geloven: de verkoop van sigaretten en andere rookwaren werd verboden. Van tevoren werd er flink gespeculeerd over de gevolgen, vooral voor supermarkten in kleinere plaatsen die relatief veel omzet haalden uit de verkoop van tabak. Maar voorzichtig positief nieuws: de gevolgen lijken vooralsnog mee te vallen.

Marktonderzoeker Locatus zocht voor de NOS uit dat er ten opzichte van begin vorig jaar in 27 plaatsen supermarkten zijn verdwenen. Hierbij gaat het om dorpen met minder dan 5000 inwoners waar maar één supermarkt is of was. In totaal waren dat er 542.

“Dat valt mij nog mee”, reageert supermarktdeskundige Laurens Sloot. “Want het verdienmodel van buurtsupermarkten stond ook voor het tabaksverbod zwaar onder druk. Buurtsupers houden wat betreft winst vaak minder dan 1 procent over van hun jaarlijkse omzet.”

Sloot vertelt dat met het wegvallen van tabak ook zo’n 10 à 15 procent van de omzet wegviel bij de buurtsupermarkten. “Bij grote supermarkten ging het om enkele procenten”, vult hij aan. Daarnaast valt voor rokers ook simpelweg een reden weg om naar de lokale supermarkt te gaan. “Als je toch naar de nabije stad moet rijden voor een aparte tabakswinkel, waarom dan ook niet daar gelijk je boodschappen doen.”

Maar het tabaksverbod is niet het enige probleem van de (kleine) supermarkten, zegt Peter ter Hark, supermarktdeskundige bij Retail Prospect. “Het tabaksverbod is een extra klap. Daarnaast kampen ze ook met stijgende personeelskosten, automatiseringskosten en een marge die onder druk staat.”

Al jaren sluiten buurtsupers her en der de deuren. De experts verwachten dat deze trend de komende jaren voortduurt. “Het is een trend die moeilijk te keren valt”, zegt Ter Hark. “Vaak zie je op langere termijn ook pas de effecten”, aldus Sloot,

Hij maakte de vergelijking met de opkomst van online winkels. “Toen viel speelgoedketen Bart Smit ook niet gelijk om. Uit een recente branchestudie komt naar voren dat waarschijnlijk nog zo’n 15 procent van de supermarkten de komende 10 jaar de deuren moet sluiten, dat zijn dan vooral de buurtsupers.” Het gaat volgens hem om 700 winkels.

Ondertussen zitten supermarktondernemers niet stil en zijn ze op zoek gegaan naar nieuwe inkomstenbronnen. Zo’n voorbeeld is de buurtsuper in het Friese Wijnjewoude. De zaak wordt gerund door John van der Veen en Heidie Talsma.

“Door dat tabaksverbod viel zo’n 14 procent van onze omzet weg. Heel vervelend. We zaten er echt mee. Hoe moet je dat oplossen?”, erkent Van der Veen. Maar toen kwamen de nieuwe initiatieven. “En ik kan je vertellen dat we nu alweer op hetzelfde omzetniveau zitten.”

“Het eerste wat we hebben toegevoegd, was vlees van een slager een dorp verderop. Verkochten we eerst 500 euro aan vlees van een fabrikant, nu is dat 2500 euro. Met een goeie marge ook op bijvoorbeeld verse maaltijden. Ook hebben we het broodassortiment uitgebreid en verkopen we meer gebak. Van een echte bakker, hè. Dat gaat ook hartstikke goed.”

Ook liggen er sinds kort proteïneproducten in het schap. “Hartstikke populair bij de jeugd.”

Volgens de Friese ondernemer was de winstmarge op rookwaren laag, zo’n 6 à 7 procent. “De omzet bedroeg pakweg 200 euro in de week. Dát moesten we dus zien te compenseren.”

En de buurtsuper gaat slim om met de personeelskosten die almaar toenemen. Heidie Talsma: “Ik ben bezig een aantal medewerkers te regelen met een beperking. Die komen hier dan werken onder begeleiding. Ze krijgen een uitkering van het Rijk, dat scheelt ons dus duizenden euro’s aan loonkosten. Daarmee zijn we ook een sociaal middelpunt in Wijnjewoude. Mooi toch?”

“Ondernemers moeten gewoon ondernemen. Creatief zijn”, aldus Van der Veen. “Elke nieuwe situatie vraagt om een reactie. Dus doe dat.”