Wat staat precies in de strengere asielwetten?

Het was een lange, spannende dag in politiek Den Haag donderdag. Na lang debatteren kwam iets voor middernacht het verlossende woord: een meerderheid van de Tweede Kamer heeft voor de nieuwe, strengere asielwetten gestemd. Maar wat betekenen die precies?

Het gaat om twee wetten: het tweestatusstelsel en de asielnoodmaatregelenwet, die bestaat uit meerdere onderdelen. Let wel: de wetten zijn nu door de Tweede Kamer, maar ze moeten nog door de Eerste Kamer. We weten dus nog niet of de wetten zoals ze nu zijn geaccepteerd door een Tweede Kamermeerderheid ook op deze manier in zullen gaan in de toekomst.

Benieuwd wat er nu gaat gebeuren? Politiek verslaggever Jeanneau van Beurden legt het uit in onderstaande video:

0:48

Meerderheid voor asielnoodmaatregelenwet na toezegging Van Weel

Een meerderheid van de Eerste Kamer is nog zeer onzeker. “Zonder steun van het CDA is er nog maar één mogelijkheid over”, legt politiek verslaggever Jeanneau van Beurden uit. “Daarvoor moeten alle drie de eenpitters (50PLUS, OPNL en fractie-Kemperman) vóór stemmen, maar hun standpunt is nog onduidelijk.”

Tweestatussenstelsel

Een van de wetten die donderdagavond is aangenomen is het tweestatussenstelsel. Die wet verdeelt vluchtelingen in twee groepen: er zijn mensen die vluchten voor persoonlijke vervolging, bijvoorbeeld hun politieke mening of seksuele geaardheid. De andere groep asielzoekers komt uit een gevaarlijk gebied, bijvoorbeeld mensen die zijn gevlucht voor oorlog of een natuurramp.

Vluchtelingen met een A-status hebben meer rechten en krijgen makkelijker een vaste verblijfsvergunning en gezinshereniging dan mensen met een B-status. De rechten van deze twee groepen zijn nu nagenoeg gelijk. De maatregelen van de wet hieronder gelden voor beide groepen. Maar dan geldt voor groep A bijvoorbeeld dus dat ze minder streng zullen zijn bij het beoordelen van de asielaanvraag.

De asielnoodmaatregelenwet

1. Illegaliteit wordt strafbaar

Het onderdeel dat voor de meeste ophef en tegenstand zorgde, is dat illegaliteit strafbaar wordt. Dat betekent dat mensen die zonder geldige papieren in Nederland verblijven, straks een boete of een andere straf krijgen. En dat niet alleen, ook het helpen van deze ‘illegale’ mensen wordt strafbaar. De celstraf geldt voor maximaal 6 maanden.

Dat zou dus betekenen dat organisaties als het Leger des Heils en kerken, die humanitaire hulp verlenen aan illegalen, ook bestraft kunnen worden. NSC en SGP eisten donderdagavond dat “zwart op wit” zou komen dat dit niet gebeurt. Demissionair asielminister David van Weel stuurde daarop een brief waarin hij schreef dat in de praktijk voorrang gegeven zal worden aan criminele en overlastgevende asielzoekers. “Daarmee ligt niet voor de hand dat zaken als hulp via kerken en het Leger des Heils door dit artikel geraakt worden.”

Ook beloofde hij de wet pas in te laten gaan nadat de Raad van State een advies heeft uitgebracht over dit onderdeel en daarover gedebatteerd is in de Tweede Kamer. Deze toevoeging van Van Weel zorgde ervoor dat een meerderheid alsnog voor de asielnoodmaatregelenwet stemde. Wat dit precies gaat betekenen voor deze hulpverleners, moet nog duidelijk worden.

“Pas nadat de wet is aangenomen in de Tweede Kamer gaan ze kijken of het voorstel wel verstandig en uitvoerbaar is, dat is zeer ongebruikelijk”, aldus Van Beurden. “Daarbij is de vraag wat er gebeurt bij een negatief advies, het kan dat de wet dan met een omweg alsnog moet worden aangepast.”

2. Verblijfsvergunningen voor bepaalde tijd gaan naar 3 jaar

Verblijfsvergunningen worden een stuk minder lang geldig. Iemand die asiel zoekt kan alleen nog een verblijfsvergunning voor bepaalde tijd krijgen en deze is die nog maar 3 jaar geldig. Nu is dat nog 5 jaar.

Bovendien kan iemands verblijfsvergunning worden ingetrokken als de situatie in het land van herkomst verbetert en de reden voor bescherming niet langer geldt. Denk bijvoorbeeld aan een oorlog die eindigt of een regime dat mensen vervolgde en inmiddels is afgezet.

“Kritiek hierop is dat de druk op de uitvoering (IND) hierdoor toeneemt, dat het besluit of een asielzoeker mag blijven langer op zich laat wachten, en dat de politiek het risico loopt op miljoenen euro’s aan dwangsommen als er niet tijdig wordt beslist”, aldus Van Beurden.

3. De permanente verblijfsvergunning op basis van asiel verdwijnt

Als iemand met asielbescherming toch permanent in Nederland wil blijven, kan dat wel, maar dat wordt diegene met deze wet wel een stuk moeilijker gemaakt. Nu krijgen asielzoekers automatisch een permanente asielstatus als ze hier 5 jaar wonen, maar dat stopt.

Als deze nieuwe wet er komt moet je als asielzoeker dus eerst een vergunning voor 3 jaar krijgen. Daarna moet je opnieuw een vergunning voor 3 jaar krijgen. Als je hier dan 5 jaar legaal hebt gewoond, mag je een permanente verblijfsvergunning aanvragen op een van deze twee manieren:

1. Door een reguliere permanente verblijfsvergunning aan te vragen, maar voor een andere reden dan asiel.

De reguliere permanente verblijfsvergunning blijft namelijk wel bestaan. Maar dan vraag je of je in Nederland mag blijven omdat je bijvoorbeeld hier werkt, hier studeert of vanwege gezinshereniging. Dat je hier asiel zoekt, is dus geen geldige reden om deze vergunning te krijgen.

2. Door een EU-verblijfsvergunning voor langdurig ingezetenen aan te vragen.

Deze vergunning is voor alle mensen van buiten de Europese Unie die minstens 5 jaar legaal in een land binnen de Europese Unie hebben gewoond en hier graag willen blijven. Iemand mag dan ook in andere EU-landen (behalve Ierland en Denemarken) wonen. Deze vergunning kunnen mensen wel aanvragen omdat ze asiel zoeken, maar deze krijg je niet zomaar.

Want voor beide vergunningen geldt dat iemand aan strenge voorwaarden moet voldoen:

• Diegene moet dus minstens 5 jaar ononderbroken en legaal in Nederland hebben gewoond.

• Diegene moet voldoende inkomen hebben (bijvoorbeeld een arbeidscontract van minstens 1 jaar).

• Diegene heeft het inburgeringsexamen behaald.

• Diegene vormt geen risico voor de openbare orde of nationale veiligheid (iemand heeft dus bijvoorbeeld geen zware strafbare feiten begaan).

• Diegene heeft een vaste verblijfplaats.

4. Het wordt makkelijker om iemand uit te zetten

Dit heet ook wel iemand “ongewenst verklaren”. Die persoon mag dan niet meer in Nederland blijven. Als diegene toch terugkomt, is dat een strafbaar feit.

Met deze nieuwe wet kan iemand sneller ongewenst worden verklaard. Voorheen konden alleen mensen die strafbare feiten hadden gepleegd worden uitgezet, maar nu geldt dat ook voor mensen die een gevaar vormen voor de openbare orde of een bedreiging zijn voor de nationale veiligheid.

Daarnaast mag Nederland met deze nieuwe wet ook mensen ongewenst verklaren die onder de Europese Terugkeerrichtlijn vallen. Dat zijn bijvoorbeeld asielzoekers wiens asielaanvraag is afgewezen en die Nederland dan dus moeten verlaten, maar dat nog niet hebben gedaan. Die mensen mochten eerder alleen een inreisverbod krijgen. Door deze wet wordt hun terugkeer naar Nederland dus strafbaar.

“Het uitzetten van asielzoekers blijft nog steeds erg lastig”, legt Van Beurden uit. “Hiervoor is het namelijk nodig dat het land van herkomst meewerkt, maar dat gebeurt in de praktijk heel weinig.”

5. Er wordt een stap uit het aanvragen van asiel gehaald

Deze procedure verloopt met deze nieuwe wet daardoor waarschijnlijk sneller. De stap die deze nieuwe asielwet eruit haalt heet de “voornemenprocedure”. Daardoor moest de overheid eerst een “voornemen” maken. Dat is een brief waarin staat wat zij van plan zijn om te besluiten, bijvoorbeeld dat ze de asielaanvraag gaan afwijzen.

Het idee is dat de asielaanvrager dan tijd krijgt om in bezwaar te gaan en hun kant van het verhaal te laten horen voordat de definitieve beslissing genomen wordt. Maar door deze nieuwe wet hoeft de overheid dus niet eerst een voornemen te maken en geen reactie af te wachten. Er wordt dan meteen een besluit genomen.

Het is niet zo dat de asielzoeker nu geen kans meer krijgt om hun verhaal te vertellen, daar is ook ruimte voor als diegene bijvoorbeeld in gesprek gaat met het IND als ze hier aankomen en in hun aanvraag.

6. Nareizen wordt moeilijker

Door deze wet kunnen ongehuwde partners en volwassen kinderen straks minder makkelijk achter hun familielid aan reizen. Ze krijgen namelijk geen afgeleide asielvergunning meer. Oftewel: ze kunnen dan niet meeliften op een gezinslid dat al een asielvergunning heeft gekregen.

Dat betekent niet dat ze helemaal niet naar Nederland kunnen komen, want ze kunnen nog wel een gewone gezinshereniging aanvragen. Dat wordt ook moeilijker en strenger gemaakt, want diegene moet aan meer voorwaarden voldoen:

• De persoon in Nederland moet voldoende inkomen hebben (bijvoorbeeld een arbeidscontract van minstens 1 jaar).

• Diegene moet een duurzame relatie of gezinsband aan kunnen tonen (bijvoorbeeld bewijs van samenwonen).

• De partner moet 21 jaar of ouder zijn.

• De persoon (of personen) in het buitenland moet slagen voor een inburgeringsexamen voor aankomst.

Voor familieleden buiten het kerngezin wordt nareizen helemaal onmogelijk.

7. Tweede asielaanvragen worden strenger behandeld

Als een asielaanvraag is afgewezen en er wordt opnieuw een aanvraag gedaan, wordt deze strenger behandeld. De bedoeling is dat door de wet de aanvraagprocedure sneller gaat omdat er nu minder tijd wordt besteed aan aanvragen die alleen worden gedaan om uitzetting te vertragen.

Er staan meerdere maatregelen in de wet. Zo mag de IND nieuwe informatie, die pas bij een tweede aanvraag opduikt, negeren. Ook mag een aanvraag worden afgewezen als iemand geen medewerking verleent. Daarnaast mag een aanvraag sneller worden afgewezen als er te weinig verschil zit met een eerdere, al afgewezen, aanvraag.